विद्यालयमा गणित विषयको सिकाइ उपलब्धि कमजोर हुनुको कारण र समधानका उपाय
 |
यादव चन्द्र बिष्ट शिक्षा अधिकृत, बुटवल उपमहानगरपालिका, रुपन्देही |
गणित विषयलाई कुनै पनि शैक्षिक
प्रणालीमा आधारभूत तथा अनिवार्य विषयको रूपमा लिइन्छ। यसको अध्ययनले विद्यार्थीलाई
तर्कपूर्ण सोच, समस्या समाधान, र जीवनमा आउने
विभिन्न व्यावहारिक चुनौतीहरूको सामना गर्ने क्षमता प्रदान गर्दछ। यद्यपि, नेपालको
विद्यालय शिक्षामा गणित विषयको सिकाइ उपलब्धि धेरै विद्यालयमा अपेक्षितस्तरमा
पुग्न सकेको छैन। विशेष गरी सरकारी तथा ग्रामीण क्षेत्रका विद्यालयहरूमा गणितको
सिकाइ उपलब्धि कमजोर देखिएको छ। यस समस्याले विद्यार्थीको शैक्षिक भविष्यमा गम्भीर
प्रभाव पार्न सक्छ। यो लेख विद्यालयमा गणित विषयको कमजोर उपलब्धि
हुनुका प्रमुख कारणहरू, समस्या क्षेत्रहरू, र सम्भावित समाधानको
खोजीमा केन्द्रित रहेको छ।
गणित सिकाइ उपलब्धिको वर्तमान स्थिति:
नेपालमा माध्यमिक तहसम्मको औपचारिक
शिक्षामा गणित अनिवार्य विषय हो। राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डको वार्षिक प्रतिवेदन
अनुसार, माध्यमिक तहमा गणित विषयमा विद्यार्थीको नतिजा अन्य विषयको
तुलनामा कम हुने गरेको पाइन्छ। ग्रामीण क्षेत्रका विद्यालयमा यो समस्या झनै गम्भीर
छ, जहाँ शैक्षिक स्रोतको अभाव, शिक्षकको कमी, र
प्राविधिक पहुँच नहुनु सामान्य समस्याहरू हुन्। निजी विद्यालयहरूमा यो समस्या केही
हदसम्म कम भए तापनि पूर्ण रूपमा समाधान भएको देखिँदैन।
१. कारणहरू
- शिक्षकको क्षमता अभाव:
- गणित विषयमा दक्ष र प्रशिक्षित शिक्षकहरूको अभावले कमजोर
सिकाइ उपलब्धि निम्त्याउँछ।
- अभावग्रस्त सिकाइ वातावरण:
- गणित सिकाउन आवश्यक शैक्षिक सामग्री, प्रयोगशाला, र
प्राविधिक उपकरणको अभाव।
- पाठ्यक्रमको जटिलता:
- पाठ्यक्रम विद्यार्थीको उमेर र स्तर अनुसार नभई जटिल
हुनु,
परिणामस्वरूप सिक्न अप्ठ्यारो
हुनु।
- विद्यार्थीको अभिरुचिको कमी:
- विद्यार्थीमा गणितप्रतिको डर वा रुचिको अभावले कमजोर
प्रदर्शन गराउँछ।
- अभिभावकको समर्थनको कमी:
- घरबाट पढाइको सही मार्गदर्शन र सहयोग अभाव हुँदा गणितमा
उपलब्धि कमजोर हुन्छ।
6.
सिकाईमा ICT को प्रयोग न्यून हुनु :
o
विद्यार्थीलाई गणित विषयको
शिक्षण गर्दा ICT संग अन्तर आवद्दता गर्न नसक्दा गणित विषयको सिकाई उपलब्धि न्यून
छ |
२. सहायक कारणहरू:
- शिक्षकले प्रयोग गर्ने परम्परागत शिक्षण विधि।
- विद्यार्थीहरूमा गणित प्रति आत्मविश्वासको कमी।
- नियमित गृहकार्य नहुनु।
- सिकाइमा निरन्तरता र अभ्यासको कमी।
- परीक्षामा अंकभन्दा प्रक्रिया र चिन्तनलाई बेवास्ता
गर्नु।
३. असरहरू /
प्रभावहरू:
तत्कालीन असरहरू:
- कक्षामा कमजोर प्रदर्शन र खराब नतिजा।
- अन्य विषयहरूमा पनि सिकाइमा रुचि कम हुँदै जानु।
- आत्मबल घटेर विद्यालय जान नचाहने प्रवृत्ति।
- परीक्षा असफल हुने दर उच्च हुनु।
दीर्घकालीन असरहरू:
- व्यक्तिगत स्तरमा:
- उच्चशिक्षा र प्राविधिक शिक्षा तथा सीपहरूमा पहुँच
गुम्नु।
- रोजगारीका अवसरहरू सीमित हुनु।
- जीवनभरि आर्थिक समस्या र गरिबीको सामना गर्नु।
- सामाजिक स्तरमा:
- असाक्षरता र बेरोजगारीको दर बढ्नु।
- प्राविधिक क्षेत्रहरूमा दक्ष जनशक्ति अभाव।
- समाजमा शिक्षित व्यक्तिको कमीले विकासमा बाधा।
४. समाधानका उपायहरू:
तत्कालीन उपायहरू:
- गणित शिक्षकहरूको आवश्यक प्रशिक्षण र क्षमता अभिवृद्धि।
- विद्यार्थीहरूका लागि ट्युटोरियल कक्षाहरू र अतिरिक्त
अभ्यासको व्यवस्था।
- गणित सिकाइमा खेल र प्रयोगात्मक विधिहरूको प्रयोग।
- विद्यार्थीहरूलाई गणितमा उत्प्रेरणा प्रदान गर्न पुरस्कार
र प्रोत्साहन कार्यक्रम।
- नियमित गृहकार्य, परीक्षा, र
अभिभावक–शिक्षक बैठक।
दीर्घकालीन उपायहरू:
- गणित सिकाउन प्रविधि-आधारित शिक्षण सामग्रीको विकास।
- गणित शिक्षामा नविनतम प्रविधिहरू (जस्तै: स्मार्ट बोर्ड, अनलाइन
कक्षाहरू) प्रयोग।
- शिक्षक उत्पादन कार्यक्रमलाई सुदृढ पारेर गुणस्तरीय
शिक्षकको पूर्ति।
- पाठ्यक्रमलाई स्थानीय सन्दर्भअनुसार सहज र आकर्षक बनाउनु।
- शिक्षामा अनुसन्धान र अनुगमनलाई प्राथमिकता।
५. राज्यमा पर्ने
प्रभाव:
- आर्थिक असर:
- कमजोर शिक्षा प्रणालीले प्राविधिक तथा व्यवसायिक जनशक्ति
उत्पादनमा ह्रास आउँछ, जसले
देशको आर्थिक वृद्धि सुस्त बनाउँछ।
- सामाजिक असर:
- बेरोजगारी, गरिबी, र
सामाजिक असमानता बढ्न सक्छ।
- वैज्ञानिक तथा प्राविधिक विकासमा अवरोध:
- गणितमा कमजोर जनशक्ति हुँदा वैज्ञानिक, प्राविधिक, र
अनुसन्धान क्षेत्रका विकासमा बाधा पुग्छ।
- राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धात्मकता घट्नु:
- अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न देश कमजोर बन्छ।
निष्कर्ष:
गणित विषयको कमजोर उपलब्धि व्यक्तिगत, सामाजिक, र
राष्ट्रिय स्तरमा गम्भीर समस्या निम्त्याउन सक्छ। तत्काल र दीर्घकालीन
समाधानमार्फत गणित शिक्षामा सुधार गर्दै समृद्ध र प्रतिस्पर्धी राष्ट्र निर्माण
गर्न सकिन्छ।